Хөрөнгө оруулалтын зах зээл дээр олон төрлийн арилжаа байдаг ч хамгийн түгээмэл, дэлхий даяар өргөн хэрэглэгддэг хоёр хэлбэр нь:

1. Хувьцааны арилжаа (Stock Trading)
2. Валютын арилжаа (Forex Trading)

Эдгээр хоёр зах зээл хоёулаа ашгийн өндөр боломж байгаа ч, эрсдэл, цагийн хуваарь, зохицуулалт, стратегийн хувьд олон ялгаатай.

1. Зах зээлийн үндсэн ойлголт

Хувьцааны арилжаа гэж юу вэ?

Хувьцааны арилжаа нь компанийн эзэмшлийн нэгж болох хувьцааг худалдаж авах, зарах үйл явц юм. Арилжаа нь хөрөнгийн биржүүд дээр (жишээ нь, NYSE, NASDAQ) хийгддэг.

• Хувьцаа бол компанийн өмчийн тодорхой хэсгийг эзэмших эрх
• Үнэ нь компанийн үйл ажиллагаа, орлого, салбарын мэдээ, эдийн засгийн нөхцөл байдлаас хамаарна

Валютын арилжаа гэж юу вэ?

Валютын арилжаа нь нэг валютыг нөгөөтэй харьцуулж худалдах, худалдан авах хэлбэртэй дэлхийн зах зээл дээрх санхүүгийн арилжаа юм.

• Жишээ нь: EUR/USD хослолын ханш дээр арилжаа хийх
• Энэ зах зээл дээр үндсэндээ валютын хос арилжаалагддаг

2. Арилжаа явагдах цагийн хуваарь

Хувьцаа

Арилжааны цаг: Биржийн ажлын цаг (ихэвчлэн 8–16 цаг, орон нутгийн цагаар)

Зогсолт: Шөнө болон амралтын өдөр хаалттай

Валют

Арилжааны цаг: 24 цагийн турш, долоо хоногийн 5 өдөр

Зогсолт: 24/5 нээлттэй (Азийн зах зээлээс эхэлж, Америк хаадаг)

Валютын зах зээл өдөр шөнөгүй идэвхтэй байж, цагийн уян хатан байдал олгодог.

3. Хөшүүрэг (Leverage)

• Валютын арилжаа: Хөшүүрэг өндөр. Зарим брокер 1:100, 1:500 хүртэл санал болгодог
• Хувьцааны арилжаа: Ихэнх тохиолдолд хөшүүрэг бага (жишээ нь 1:2), эсвэл зохицуулалттайгаар ашиглагдана

Валютын зах зээл дээр хөшүүргийн нөлөөгөөр ашиг ч, алдагдал ч хурдан өсдөг.

4. Зах зээлийн хэмжээ, хөрвөх чадвар

• Валютын зах зээл: Өдөрт ойролцоогоор $6–7 их наяд ам.долларын арилжаа хийгддэг, дэлхийн хамгийн том зах зээл
• Хувьцааны зах зээл: Харьцангуй бага, гэхдээ тогтвортой. Жишээ нь, NASDAQ өдөрт дунджаар $200–300 тэрбум долларын арилжаа

Валютын зах зээл илүү хөрвөх чадвартай, түргэн гүйцэтгэлтэй байдаг.

5. Зохицуулалт ба ил тод байдал

Хувьцааны зах зээл нь үндэсний болон олон улсын хууль, зохицуулалтын хүрээнд ажилладаг. Компанийн тайлан, мэдээ, аудит гээд ил тод байдал өндөр.

Валютын зах зээл нь төвлөрсөн биржгүй, “Over-the-counter” (OTC) зах зээл. Ил тод байдал бага, олон улсын брокерууд дээр тулгуурладаг.

Хувьцааны зах зээл илүү найдвартай, хяналттай байхад валютын зах зээл эрсдэлтэй, хурдтай шинж чанартай.

6. Арилжааны стратеги, дүн шинжилгээ

Хувьцаа

Стратеги: Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт, дивиденд, swing trade

Шинжилгээ: Санхүүгийн тайлан, компанийн мэдээ

Валют

Стратеги: Богино хугацааны арилжаа, scalping, hedging

Шинжилгээ: Макро эдийн засаг, хүүгийн бодлого, техникийн график

Валютын зах зээлд техникийн шинжилгээ, эдийн засгийн үзүүлэлт чухал бол хувьцааны зах зээлд компанийн дотоод үнэлгээ илүү чухал.

7. Эрсдэл ба өгөөжийн харьцаа

• Валютын зах зээл дээр ашиг, алдагдлын хэлбэлзэл хурц
• Хувьцааны зах зээл илүү тогтвортой, урт хугацаанд үнэ өсөх хандлагатай

Валютын арилжаа нь туршлагатай, эрсдэл хүлээж чаддаг хүмүүст тохиромжтой бол, хувьцаа нь урт хугацааны өсөлт, хөрөнгийн хуримтлал сонирхогчдод илүү тохиромжтой.

8. Эзэмшлийн эрх

• Хувьцаа: Та хувьцаа эзэмшсэнээр компанийн өмчийн нэг хэсгийг эзэмшинэ. Дивиденд авах, санал өгөх эрхтэй.
• Валют: Валютын арилжаанд эзэмшлийн эрх үүсдэггүй. Зөвхөн ханшийн зөрүүн дээр ашиг олно.

Аль нь танд тохирох вэ?.

Хувьцааны арилжаа

• Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт сонирхож байвал – ✅
• Богино хугацаанд ашиг хайж байвал – ❌
• Эрсдэл багатай хөрөнгөөр өсөлт хүсэж байвал – ✅
• Зах зээл дээр идэвхтэй, өдөр бүр арилжаа хийх хүсэлтэй бол – ❌
• Санхүүгийн тайлан, компанийн судалгаа хийх сонирхолтой бол – ✅
• Техникийн шинжилгээ, график ашиглах сонирхолтой бол – ✅/❌

Валют арилжаа

• Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт сонирхож байвал – ❌
• Богино хугацаанд ашиг хайж байвал – ✅
• Эрсдэл багатай хөрөнгөөр өсөлт хүсэж байвал – ❌
• Зах зээл дээр идэвхтэй, өдөр бүр арилжаа хийх хүсэлтэй бол – ✅
• Санхүүгийн тайлан, компанийн судалгаа хийх сонирхолтой бол – ❌
• Техникийн шинжилгээ, график ашиглах сонирхолтой бол – ✅

Хувьцаа болон валютын арилжаа нь хоёулаа өөрийн гэсэн онцлог, давуу болон сул талтай. Хувьцаа нь илүү тогтвортой, мэдээлэлд суурилсан, хөрөнгө хуримтлуулах арга бол валютын арилжаа нь хурдан шийдвэр, техник, эрсдэл дээр тулгуурласан, өндөр өгөөжийн боломж бүхий арилжааны арга юм.

Таны сонголт таны хөрөнгө оруулалтын зорилго, туршлага, хүлээн зөвшөөрөх эрсдэл, болон зах зээлийн ойлголт дээр тулгуурлах ёстой.