Хувьцааны хөрөнгө оруулалт нь санхүүгийн зах зээлд хамгийн түгээмэл хэлбэрийн хөрөнгө оруулалт юм. Хувьцааны хөрөнгө оруулалт хийхэд хоёр үндсэн аргаар ашиг олох боломжтой. Үүний нэг нь ханшийн зөрүү (capital gain)-ээс ашиг хүртэх бөгөөд нөгөө нь компанийн ашигт ажиллагаанаас ноогдол ашиг (dividend) хүртэх юм. Энэ нийтлэлд бид эдгээр аргуудыг хэрхэн ашиглах, мөн хувьцаа худалдан авахад анхаарах зүйлсийн талаар дэлгэрэнгүй авч үзэх болно.

1. Ханшийн зөрүү (Capital Gain)

Ханшийн зөрүү гэдэг нь та хувьцаагаа худалдан авч, дараа нь үнэ нь нэмэгдсэн үед зарж, ашиг олохыг хэлнэ. Хувьцаа үнэ ханш нь тодорхой хугацаанд өсөх нь олон хүчин зүйлээс хамаардаг. Үүнд компаниудын бизнесийн амжилт, эдийн засгийн ерөнхий байдал, зах зээлийн төлөв зэрэг олон зүйл нөлөөлнө.

Жишээ: Та компаниас хувьцаа худалдан авсан бөгөөд нэгж хувьцааны үнэ 1000 төгрөг байлаа. Харин нэг жил өнгөрсний дараа энэ компанийн үнэ цэнэ өсөж, хувьцааны үнэ 1500 төгрөг боллоо. Энэ үед та хувьцаа зарахад 500 төгрөгийн ашиг олох болно. Үүнийг ханшийн зөрүү гэдэг.

Ханшийн зөрүүг ашиглах нь өндөр өгөөжтэй боловч эрсдэлтэй ч байдаг. Хувьцааны үнэ өсөх эсэх нь олон хүчин зүйлээс хамаарч өөрчлөгдөж болох тул, оролцогч нь өөрийн эрсдэл хүлээх чадварт тохируулан шийдвэр гаргах хэрэгтэй.

2. Ногдол ашиг (Dividend)

Ногдол ашиг гэдэг нь компанийн ашигт ажиллагаанаас тодорхой хэсгийг нь хувьцаа эзэмшигчдэд хуваарилагддаг мөнгөний хэсэг юм. Компанийн удирдлага жилийн эцсийн санхүүгийн тайлан гарсны дараа, тухайн жилд олсон ашиггаасаа хувьцаа эзэмшигчид төлөх ноогдол ашгийг зарладаг. Ногдол ашгийг хувьцааны эзэмшигч нь тодорхой хугацаанд хүлээн авч болох бөгөөд ихэнх компаниуд жилд нэг удаа эсвэл улирал тутамд ногдол ашиг тараадаг.

Жишээ: Хэрэв та ямар нэг компанийн 1000 ширхэг хувьцаа эзэмшдэг бол, тус компани нь жилд нэг хувьцаанд 50 төгрөгийн ногдол ашиг тараах бол та нийт 50,000 төгрөгийн ногдол ашиг хүртэх боломжтой.

Ногдол ашиг нь байнгын орлого олох нэг хэлбэр бөгөөд үнэт цаасны ханш өсөхгүй байсан ч ашиг олох боломжийг олгодог. Ногдол ашгийг хүссэн хугацаандаа хүлээн авч болох бөгөөд энэ нь хөрөнгө оруулагчдад тогтмол орлого олох боломжийг олгодог.

3. Хувьцааны хөрөнгө оруулалт хийхэд анхаарах зүйлс

Эрсдэл: Хувьцаа бол эрсдэлтэй хөрөнгө оруулалт юм. Зах зээлийн үнэ өсөх эсвэл буурах нь олон хүчин зүйлээс хамаардаг тул, хувьцаа эзэмшигчид үүнд бэлдэж байх хэрэгтэй. Эрсдэлээс хамгаалах арга нь хөрөнгө оруулалтын портфолиог олон янзаар төрөлжүүлэх явдал юм.

Диверсификаци: Хөрөнгө оруулагчид ихэвчлэн янз бүрийн салбар болон төрлийн хувьцаанд хөрөнгө оруулж, эрсдлийг багасгахыг зорьдог. Энэ нь нэг компанийн амжилт эсвэл бүтэлгүйтлээс хараат бус орлого олох боломжийг нэмэгдүүлдэг.

Компаний санхүүгийн байдал: Хувьцаа эзэмшигчид компанийн санхүүгийн байдал, ашигт ажиллагаа, өрийн хэмжээ зэргийг анхаарах хэрэгтэй. Иймээс хувьцаа худалдан авахын өмнө компанийн тайлан, мөнгөн урсгал, ашиг, өрийн түвшинг шалгах нь чухал.

Зах зээлийн мэдлэг: Хувьцааны зах зээлийн тухай мэдлэгтэй байх нь маш чухал. Олон хүмүүс зөвхөн олж авах боломжтой өндөр өгөөжтэй хувьцаануудыг хайдаг ч, зах зээлийн чиг хандлагыг судлах, цаг хугацааны хурдтай оролдож, эрсдэлээс зайлсхийх нь чухал юм.

4. Хувьцаа эзэмшихийн давуу тал

• Орлого олох боломж: Ханшийн зөрүү болон ногдол ашиг нь хөрөнгө оруулагчдад олон хувилбараар орлого олох боломжийг олгодог.
• Өсөх боломж: Зарим компаниуд өөрийнхөө хөрөнгийг үргэлжлүүлэн өсгөж, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнийхээ талаар шинэчлэл хийж, хувьцааны үнэ өсч чадна.
• Хөрөнгө оруулалт хэрэгсэл: Хувьцаа нь зах зээлийн нөхцөлд өөрчлөгддөг хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэл болох боломжтой.

Дүгнэлт

Хувьцаанаас ашиг олох нь эрсдэлтэй ч, маш өндөр өгөөжтэй байж болно. Хувьцааны ханшийн зөрүү, ногдол ашиг зэрэг аргууд нь хөрөнгө оруулагчдад тогтвортой орлого олох боломжийг олгодог. Гэхдээ, хувьцаа худалдан авахад анхаарах зүйлсийг зөв шийдвэрлэх нь амжилттай хөрөнгө оруулалтын гол түлхүүр юм. Эцсийн эцэст, хөрөнгө оруулалт хийхийн өмнө зах зээлийн судалгаа хийх, эрсдлийг тооцоолох, олон янзын хөрөнгө оруулалтын стратегийг хэрэгжүүлэх нь хамгийн чухал зүйлсийн нэг юм.